Daklozen. Rond kerst en nieuw verschijnt er wel vaker een artikel over in de kranten. Slapen in vrieskou, volle opvangcentra, eenzaamheid op straat. Als de zomer nadert, de zon schijnt en de vakantie lacht ons toe, durven we hen al snel vergeten. Maar ze zijn er wel, talloze mensen, het hele jaar door. Samen met straatfotografe Layla Aerts trekken we naar Brussel en Charleroi. Om hun verhaal te brengen. “Veel mensen hebben een verkeerd beeld van een dakloze persoon; ze denken in stereotypen. Maar dakloosheid kan iedereen overkomen.”

Redactie: Nikkie Steyaert & L’ilot; fotografie: Layla Aerts

PASCAL

De volgende ochtend is het vroeg opstaan. Na een lange rit kom ik aan in Charleroi. Layla en Pascal wachten me al op, ze zijn diep in gesprek. Pascal vertelt dat hij niet graag buitenkomt. Hij voelt zich in het centrum veiliger. Met zijn 54 jaar is hij best jong, maar volgens hem is zijn lichaam veel ouder. “Het leven op straat is schadelijk voor de gezondheid. Ik heb problemen met mijn hart, artritis, mijn benen willen niet meer … Ik ben een heel andere man dan een dikke 10 jaar geleden. Toen werkte ik als elektricien. Ik had een doodgewoon leven. Maar het noodlot sloeg toe in 2012. Het gebouw waarin mijn vriendin en ik woonden, vatte vuur. De brand verwoestte alles. Een dag later stonden we op straat. Surreëel hoe je hele leven plots zo drastisch kan veranderen.” Layla legt Pascal zijn emoties vast op beeld. Hij lijkt diep in gedachten verzonken. “Het gaat geleidelijk aan. Je zinkt steeds dieper weg. Eerst sliepen we in onze auto. Stress, slaaptekort, ruzie … Je zit vast in een negatieve spiraal, verliest beetje per beetje de grip op je leven. Ik verloor mijn werk, niet veel later mijn waardigheid. En dan leefde ik plots niet meer, maar draaide het nog louter om overleven. Het is moeilijk om dan niet te vluchten in middelengebruik. Toch heb ik altijd geweigerd. Ik drink niet en ik gebruik geen drugs. Ik heb mensen zien kapotgaan na slechts één maand op straat. Dat wilde ik niet voor mezelf.”

SPOOR

“In 2021 overleed mijn vriendin op 45-jarige leeftijd. Ze was op. Dat doet het leven op straat met een mens. Haar dood kwam als een grote schok. Zij was de liefde van mijn leven. Bij ons was het echt in goede en kwade dagen. We hebben elkaar nooit in de steek gelaten. Maar ik moest verder, op mijn eentje. Twee jaar later gaat het beter met me. Ik werk nu bij de Recyclerie. Ik heb terug een doel en heb iets omhanden. Ik meldde me aan voor het werkstatuut artikel 60. Dat zal me terug op het goede spoor brengen. Een voet in de echte wereld. Maar werken zoals voorheen, dat is niet meer mogelijk. Daar heb ik niet langer de capaciteiten voor.”

“Ik heb mensen zien kapotgaan na slechts één maand op straat. Dat wilde ik niet voor mezelf“

VERVREEMDEN

“Het is gek hoe dakloosheid je isoleert”, gaat Pascal verder. “Je vervreemdt van je familie, je vrienden, je oude leven. Mijn moeder woont in een ander land, maar ik bel haar elk zondag. Zij heeft geen gemakkelijk leven. Mijn situatie weegt op haar, maar ze heeft niet de middelen om mij te helpen. Ik wil haar ook niet belasten. Dus hou ik me sterk. Mijn zus hoor ik amper. Ze runt een apotheek, heeft haar zaken op een rijtje. Maar dat is volgens mij ook het probleem van veel mensen. Zolang je het niet meemaakt, kan je het nooit echt begrijpen. Je denk dat het jou niet zal overkomen, dat je daar boven staat, dat een dakloze het zelf gezocht heeft. Maar ik zal je iets vertellen: soms overkomt het je gewoon.”

Onze reportage zit erop. Terwijl we een tram nemen terug naar het station, praat ik met Layla over haar werk. Of ze de knop makkelijk kan omdraaien, als ze vanavond terug thuis is? Daar moet ze even over nadenken. “Op een moment deed ik zodanig veel straat- en oorlogsfotografie dat mijn emmer vol zat. Er was te veel leed, te veel verdriet. Ik heb dan 2 jaar lang iets compleet anders gedaan: toeristische fotografie. Ik moest er even uit. Nu wissel ik af, zo blijft het voor mij ook haalbaar. Want ja, het weegt wel. Soms komen de mensen echt dicht bij me. Zeker verhalen over vrouwen van mijn leeftijd, vooral zij met kinderen. Ik denk dan altijd: dat had ik kunnen zijn. Eigenlijk zou ik daar soms met iemand over moeten praten. Maar voor je werk doe je dat niet snel. Je denkt: ‘het hoort bij de job.’ Ik hoor dat ook van collega’s, ook al komen we soms in heel zware situaties terecht. Ik doe bijvoorbeeld ook oorlogsfotografie: dan bevind ik me op oorlogsgebied, zie ik mensen sterven. Dat schud ik niet zomaar van me af, het blijft echt een tijdje in mijn lijf hangen.”

Wie is Layla Aerts?

• Layla is 46 en woont samen met haar dochter in Halle.
• Ze studeerde fotografie op Sint-Lucas (Gent) en specialiseerde zich in straat- en oorlogsfotografie. Zo maakte ze al reportages in Kosovo, aan de Syrische grens, Congo en Israël. Ook in Brussel is ze bij de daklozen een bekende straatfotografe.
• Layla is huisfotograaf voor welzijnszorg en Child Focus. Ze werkte al voor talloze NGO’s zoals dokters van de wereld, Damiaanactie, Unicef en Artsen zonder grenzen. Maar ze trekt er evengoed zelf op uit, zonder opdrachtgever, om zaken in beeld te brengen waarvan ze denkt dat het grote publiek ze moet zien.